मका लागवड कशी करावी संपूर्ण माहिती खत व किड व्यवस्थापन.

मका:

मका हे प्रमुख अन्न पीक असून मक्याची लागवड प्रमुख्याने डोंगराळ व मैदानी परिसरात केली जाते. सर्व प्रकारची माती मक्याच्या लागवडीसाठी योग्य आहे. भारतात मक्याची लागवड मुख्यतः आंध्र प्रदेश, बिहार, कर्नाटक, राजस्थान व उत्तर प्रदेश इत्यादी राज्यांमध्ये होते.

हे तृणधान्याचे पिक असुन त्याचे भरपूर उपयोग आहेत. धान्य, चारा, तसेच मकापासून विविध खाद्यपदार्थ बनवले जातात. तसेच मकाचा वापर भारतामध्ये जनावराचा चारा म्हणून देखील केला जातो. अमेरिकेत सर्वप्रथम गेलेल्या यूरोपियन लोकांनी मक्याला ‘इंडियन कॉर्न’ हे नाव दिले ते आजही ‘कॉर्न’ या संक्षिप्त रूपात प्रसिद्ध आहे.

मका खाण्याचे फायदे कोणते? : (Corn benefits)

मका ही आरोग्यासाठी फायदेशीर तर आहे. पण त्यामध्ये भरपूर प्रमाणात फायदे देखील असतात. हे फायदे कोणते ते जाणून घ्या.

मका हा सहसा सगळ्यांनाच खायला आवडतो. …

मका हा आरोग्यासाठी पौष्टीक तर असतोच. …

मक्याची पोळी खाण्याने कॉलेस्ट्रॉल कमी होतं व यामुळे कार्डियोव्हॅस्क्युलरचा धोकाही कमी होतो.

कमकुवत असेल तर तुम्ही खाऊ शकता.

-उकडलेल्या कॉर्नचे अनेक फायदे आहेत.

पण असे असूनही मधुमेहाच्या रुग्णांनी त्याचे सेवन टाळावे अथवा कमी खावे. तसे, त्यात फायबर असते. पण मधुमेहाच्या रुग्णांनी याचे अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास त्याचा परीणाम त्यांच्या रक्तातील साखरेच्या पातळीवर होतो.

मका जाती

परंतु मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, झारखंड, गुजरात इत्यादींमध्ये याला अधिक महत्त्व आहे. चला तर जाणून घेऊया मक्याच्या 10 सुधारित जातींबद्दल, जे अधिक उत्पादन देतात-

डी. 941 (डी. 941)

हा सुलित प्रकारचा वाण आहे. याचे उत्पन्न हे हरियाणा पंजाब व उत्तर प्रदेशात घेतात. प्रति हेक्टर अंदाजे 40 ते 45 क्विंटल पीक मिळते. त्याचे पीक बनन्यासाठी 80-85 दिवस लागतात.

प्रकाश – जे.एच. 3189 (Prakash -JH 3189)

ही संकरित वाण लवकर पिकणाऱ्या जातींपैकी एक आहे. संपूर्ण भारतात याची लागवड केली जाते. या जातीचे पीक 80-85 दिवसांत तयार होते. या जातीचे प्रति हेक्टर अंदाजे 40 ते 45 क्विंटल पीक मिळते.

गंगा 5 (Ganga 5)

मक्याचा हा वाण तयार होण्यास सुमारे 90 ते 100 दिवसांचाकालावधी लागतो. या वाणापासून प्रति हेक्टर जमिनीतून सुमारे 50 ते 60 क्विंटल पीक मिळू शकते. या जातीच्या मक्याचे दाणे पिवळ्या रंगाचे असतात. ही सर्वात जास्त पिकणारी वाण आहे.

मका हे प्रमुख अन्न पीक असून मक्याची लागवड मुख्यतः डोंगराळ व मैदानी भागात केली जाते. सर्व प्रकारची माती मक्याच्या लागवडीसाठी योग्य आहे. भारतात मक्याची लागवड प्रामुख्याने आंध्र प्रदेश, बिहार, कर्नाटक, राजस्थान व उत्तर प्रदेश इत्यादी राज्यांमध्ये केली जाते.
जमीन – मका लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, खोल, उत्तम निचऱ्याची व अधिक जलधारणाशक्ती असलेली जमीन चांगली.
पूर्व मशागत – उन्हाळ्यात शेतेची खोलवर (15 ते 20 सें.मी.) नांगरट करून कुळवाच्या 2- 3 पाळ्या द्यावयात त. त्या वेळी 25 गाड्या शेणखत प्रति हेक्‍टर मध्ये मिक्स करावे.

मका सुधारित जाती कोणत्या?

डी. 941 (डी. 941)

हा सुलित प्रकारचा वाण आहे. याचे उत्पादन हे हरियाणा पंजाब, उत्तर प्रदेशात घेतलं जातं. प्रति हेक्टर अंदाजे 40 ते 45 क्विंटल पीक मिळते. त्याचे पीक तयार होण्यासाठी 80-85 दिवासाचा कालावधी लागतो.

प्रकाश – जे.एच. 3189 (Prakash -JH 3189)

ही संकरित वाण लवकर पिकणाऱ्या जातींपैकी एक आहे. संपूर्ण भारतात याची लागवड केली जाते. या जातीचे पीक 80-85 दिवसांत तयार होते. या जातीचे प्रति हेक्टर अंदाजे 40 ते 45 क्विंटल उत्पादन होते.

गंगा 5 (Ganga 5)

मक्याचा हा वाण पक्व होण्यास अंदाजे 90 ते 100 दिवस लागतात. या वाणापासून प्रति हेक्टर जमिनीवर अंदाजे 50 ते 60 क्विंटल उत्पादन मिळते. या जातीच्या मक्याचे दाणे पिवळ्या रंगाचे असतात. ही सर्वात जास्त पिकणारी वाण आहे.

पार्वती (Parvati)

मकाचे हे वाण खूप गुणाचे आहे, कारण मकाचे भुट्ट्यांची लांबी अधिक असते. तर एका झाडाला दोन भुट्टे असतात ते झाडाच्या मध्यभागी राहतात. या मक्याची दाणे नारंगी-पिवळ्या रंगाचे व कडक असतात. ही जात 110 ते 115 दिवसात परिपक्व होते व एकरी सुमारे 14 क्विंटल उत्पादन मिळते.

पुसा हाइब्रिड 1 (Pusa Hybrid 1)

ही मक्याची लवकर पिकणारी वाण आहेत, जी 80 ते 85 दिवसात तयारहोते. त्याचे दाणे सपाट असतात व त्याचे सरासरी उत्पादन एकरी 30 ते 35 क्विंटल आहे. या जातीची लागवड उत्तर प्रदेशात होते.

शक्ति 1 (Shakti1)

मक्याची हा वाण शिग्रपिकणारा असून 90 ते 95 दिवसात परिपक्व होतो. संपूर्ण भारतात याची लागवड केली जाते. या जातीचे अंदाजे उत्पादन एकरी 50 क्विंटल आहे.

एस.पी.वी – 1041 (SPV-1041)

मध्यप्रदेशात याची लागवड केली जाते. या मक्याची दाणे पांढऱ्या रंगाची असतात. या जातीची मका पिकणीला 110 ते 115 दिवस लागतात. या पिकापासून सरासरी पीक हेक्टरी सुमारे 30-32 क्विंटल आहे.
शक्तिमान (Shaktiman)

मध्य प्रदेशात याची लागवड केली जाते. त्याची दाणे नारंगी असतात. या पिकांची कापणी 100 ते 110 दिवसांनी होते. या पिकाचे सरासरी उत्पादन हेक्टरी सुमारे 70 क्विंटल होते.

शक्तिमान 2 (Shaktimaan 2)

मध्य प्रदेशात याची लागवड केली जाते. त्याची दाणे नारंगी असतात. या पिकाचा कापणीसाठी 100 ते 110 दिवस लागतात. या पिकाचे सरासरी उत्पादन हेक्टरी सुमारे 70 क्विंटल होते. मक्याच्या या योग्य वाणांमुळे चांगले पीक येईल आणि शेतकऱ्यांनाही या प्रकारच्या पिकातून चांगला नफा मिळेल.

लवकर परीपक्व होणाऱ्या जाती (80 ते 90 दिवस) –

कोरडवाहू तसेच बागायती क्षेत्रासाठी.
संमिश्र जाती – अरुण, किरण, पारस, सूर्या, पुसा लवकर, महिकांचन व मांजरी.
संकरित जाती – एफएच 3211, एफक्‍युएच 4567.

 मध्यम कालावधीत पक्व होणाऱ्या जाती (90-100 दिवस) – कोरडवाहू, बागायती व थोड्याशा उशिरा पेरणीसाठी.

संमिश्र जाती – नवज्योत, मांजरी.
संकरित जाती- डीएमएच 107, केएच 9451 व एमएचएच 69.

उशिरा पक्व होणाऱ्या जाती (100-110 दिवस)- वेळेवर पेरणी, निश्‍चित पाऊस अथवा बागायतीची सोय असलेल्या ठिकाणी.

संमिश्र जाती – प्रभातस धवल, आफ्रिकन टॉल व शक्ती 1.
संकरित जाती – डेक्कन 103, एनईसीएच 117 व एचक्‍यूपीएम 1.
पेरणीची वेळ – 15 ऑक्‍टोबर ते 10 नोव्हेंबर दरम्यान.

मका पेरणीची पद्धत

उशिरा व मध्यम कालावधीतील जातीसाठी – रांगेतील अंतर 60 ते 75 सें.मी. व दोन झाडातील अंतर 20 ते 25 सें. मी.

लवकर तयार होणाऱ्या जातीसाठी – दोन रांगेतील 60 सें. मी. व दोन रोपात 20 सें. मी.

सरी वरंब्यावर पेरणी करताना सरीच्या बाजूला मध्यावर एका बाजूने पेरणी करावी.

बियाण्याचे मात्रा – हेक्‍टरी 15-20 किलोग्रॅम बियाणे पुरेसे.

बीजप्रक्रिया – 2 ते 2.5 ग्रॅम थायरम व प्रति कि.ग्रॅ बियाणे. त्यानंतर ऍझोटोबॅक्‍टर जिवाणू संवर्धक 15 ग्रॅम प्रति किलो बियाणे लावावे.

मका रासायनिक खत

उशिरा बनणाऱ्या जातीसाठी – नत्र, स्फुरद व पालाश 120-60-60 किलो प्रति हेक्‍टर खतमात्रा टाकावी. त्यातील नत्र 40 किलो पेरणीचावेळी, 20 दिवसांनी परत 40 किलो, 40 ते 45 दिवसांनी 40 किलो या प्रमाणात नत्र विभागून टाकावे.

मका आंतरमशागत

– पेरणीनंतर 15 ते 35 दिवसांपर्यंत एक ते दोन खुरपण्या व कोळपण्याद्वारे तणांचा बंदोबस्त करावा.

अथवा तणनाशक वापर- पेरणीनंतर परंतु पीक उगवणीपूर्वी अट्रॉझीन (50 टक्के) हे तणनाशक 1 किलो अथवा पेंडिमिथॅलीन 1 ली प्रति हेक्‍टर 500 लिटर पाण्यात मिसळून जमिनीवर फवारावे.

मका पाणी व्यवस्थापन

पेरणी झाल्यानंतर 20 ते 40 दिवसांनी (पीक वाढीची अवस्था),

40- 60 दिवसांनी पीक फुलोऱ्यात असताना

75- 95 दिवसांनी पीक दाणेदार होण्याचा अवस्थेत संरक्षित पाण्याची पाळी देणे गरजेचे आहे.

अनियमित पावसाच्या भागात पाण्याची टंचाई असलेल्या काळात 0.2 टक्के थायोयुरियाची (नर व मादी) पीक फुलोऱ्यात येण्याआधी फवारणी केल्यास उत्पनात वाढ दिसून येते.

परंतु मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, झारखंड, गुजरात इत्यादीभागात याला अत्यंत महत्त्व आहे. चला तर जाणून घेऊया मक्याच्या 10 सुधारित जातींबद्दल, जे अधिक उत्पादन देतात-

उन्हाळी मका

जमीन –

मका पेरणीसाठी मध्यम ते भारी, खोल, उत्तम निचऱ्याची आणि अधिक जलधारणाशक्ती असणारी जमीन अधिक चांगली.

पूर्व मशागत –

उन्हाळ्यात जमिनीची खोल (15 ते 20 सें.मी.) नांगरट करावी कुळवाच्या 2- 3 पाळ्या द्याव्यात. त्या वेळी 25 गाड्या शेणखत प्रति हेक्‍टर टाकावे.

मका पेरणीची पद्धत

उशिरा व मध्यम कालावधीच्या जातीसाठी –

रागेतील अंतर 60 ते 75 सें.मी. व दोन रोपांतील अंतर 20 ते 25 सें. मी.

लवकर तयार होणाऱ्या जातीसाठी –

दोन रांगेस 60 सें. मी. व दोन रोपात 20 सें. मी.

सरी वरंब्यात पेरणी करताना सरीच्या बगलेत मध्यावर एका बाजूने पेरणी करावी.

बियाण्याचे प्रमाण – हेक्‍टरी 15-20 किलोग्रॅम बियाणे.

बीजप्रक्रिया –

2 ते 2.5 ग्रॅम थायरम प्रति कि.ग्रॅ. बि. त्यानंतर ऍझोटोबॅक्‍टर जिवाणू संवर्धक 15 ग्रॅम प्रति किलो बियाणे लावावी.
उशिरा तयार होणाऱ्या जातीसाठी – नत्र, स्फुरद व पालाश 120-60-60 किलो प्रति हेक्‍टर खतमात्रा घालावी. त्यातील नत्र 40 किलो पेरतेवेळी, 20 दिवसांनी पुन्हा 40 किलो, 40 ते 45 दिवसांनी 40 किलो या नुसार नत्र विभागून द्यावे.

मका पीक कालावधी

मका पिकाची वाढ सुरवातीच्या काळात जलद होत नाही, तसेच तणांचा मका पिकाशी अन्नद्रव्य आणि पाणी याबाबतीत स्पर्धा करण्याचा कालावधी पेरणीनंतर १५ ते ३५ दिवसांपर्यंतचा असल्याने तणांचा वरील कालावधीत बंदोबस्त केल्यास उत्पादन अधिक मिळते, तसेच पूर्ण हंगामात पीक तणविरहित ठेवल्याने जितके उत्पादन मिळते, तितकेच पीक तणांचा बंदोबस्त पेरणीनंतर १५ ते ३५ दिवसांपर्यंतच्या काळात केल्याने मिळते. म्हणून तणांच्या प्रादुर्भावानुसार एक ते दोन खुरपण्या करून ताटांना आधारासाठी माती चढवावी; परंतु खरीप हंगामात पावसामुळे भांगलणीकरिता योग्य वाफसा न मिळाल्याने तणांचा बंदोबस्त करणे अधिक कठीण होते.

मका बियाणे कंपनी (Top 5 Seed companies In India)

सध्या बाजारात विविध बियाणे कंपन्या आहेत, ज्या शेतकऱ्यांच्या भल्यासाठी उत्पादनापासून बियाणे वाटपापर्यंत काम करत आहेत. चला तर मग ओलख करून घेऊया भारतातील 5 महत्वाचा बियाणे कंपन्यांबद्दल.

Top 5 Seed companies In India बदलत्या काळानुसार देशात तंत्रज्ञान व विविध कामांमध्ये बदल होत आहे. पूर्वी जिथे शेतकरी पीक उत्पादनानंतर बियाणे वेगळे ठेवायचे, आता शेतकऱ्यांची सोय लक्षात घेऊन अनेक बियाणे कंपन्या पुढे आल्या असून, त्या बियाणे तयार करून ते शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवत आहेत. जिथे पूर्वी शेतकरी पारंपारिक शेती करायचे आणि तेच बियाणे आपल्या शेतात पुन्हा पेरायचे, तिथे आता शेतकऱ्यांना विविध पिकांचे बियाणे सहज मिळत आहे. बियाण्याची गुणवत्ता पिकाचे आरोग्य ठरवते. भारतातील अनेक कंपन्या उच्च दर्जाचे बियाणे तयार करत आहेत.

1) नॅशनल सीड्स कॉ. लि. : National Seeds Cor. Lim. :

नॅशनल सीड्स कॉर्पोरेशन लिमिटेड (NSCL)ही कृषी सहकारिता व शेतकरी कल्याण विभाग, कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्रालयाच्या अंतर्गत ‘B’-मिनीरत्न श्रेणी-1 मधील प्रमुख कंपनी आहे. नॅशनल सीड्स कॉर्पोरेशन लिमिटेडची स्थापना 1963 मध्ये झाली. सध्या एनएससीएल तृणधान्ये, कडधान्ये, तेलबिया, फायबर, चारा, हिरवळीचे खत आणि भाजीपाला यासह ७८ पिकांच्या सुमारे ५६७ जातींचे प्रमाणित बियाणे तयार करत आहे. NSCL कडे देशभरात एकूण 5 फार्म व 11603 नोंदणीकृत बियाणे उत्पादक आहेत जे वेगवेगळ्या कृषी-हवामानाच्या परिस्थितीत बियाणे उत्पादन कार्यक्रम चालवतात. 2021-22 या आर्थिक वर्षात NSCL चा एकूण उत्पन्न 915.72 कोटी होते.

2) Syngenta India Limited : सिंजेंटा इंडिया लिमिटेड

ते मका अथवा तांदूळ, भाज्या अथवा फुले पिकवतात, भारत व इतर देशांतील शेतकरी त्यांना निरोगी, प्रीमियम पिके वाढविण्यात मदत करण्यासाठी व मौल्यवान नैसर्गिक संसाधनांचा वापर कमी करण्यासाठी Syngenta वर अवलंबून असतात. Syngenta बियाणे लवकर बाहेर येणे, जोमदार वाढ व उच्च दर्जाचे उत्पादन वाढवून उत्पादन सुधारते. त्यांच्याकडे संशोधन व विकास केंद्रे, बियाणे तपासणीसाठी सुसज्ज प्रयोगशाळा उपलब्ध आहेत.
भारतातील तीन वेगवेगळ्या ठिकाणी स्थापन केलेले बियाणे कंडिशनिंग प्लांट बियाण्याचे कंडिशनिंग व पॅकेजिंग पूर्ण करतात. Syngenta तंत्रज्ञान व भाजीपाला बियाणांच्या विपणनामध्ये गुंतवणूक करत आहे. सध्या ते टोमॅटो, गरम मिरची, काकडी, कोबी, फ्लॉवर, स्वीट कॉर्न, बीन्स, भेंडी, वाटाणा, गाजर व टरबूज यांसारख्या भाज्यांच्या सुधारित बिया देत आहे.

3)हरित क्रांती सेड्स कंपनी : Harit Kranti Seeds company :

हरित क्रांती सीड्स कंपनी ही भारतातील सर्वप्रथम बियाणे कंपन्यांपैकी एक आहे. हरित क्रांती सीड्स कंपनीला ICAR द्वारे प्रगत म्हणून देखील मान्यता देण्यात आली आहे. सध्या ही कंपनी गहू, मका, बाजरी, भात व ओट्सच्या प्रगत जातींचे बियाणे उपलब्ध करून देत आहे. हरित क्रांती सीड्स कंपनीचे मुख्यालय बुलढाणा व महाराश्ट्रात आहे.

4) गंगा कावेरी™ सीड्स प्रा. लि : Ganga Kaveri™ seeds Pvt. Ltd.

गंगा कावेरी सीड्स प्रायव्हेट लिमिटेड ही भारतातील सर्वोत्तम बियाणे कंपनी आहे. गंगा कावेरी बियाणे बाजरी, सूर्यफूल, कापूस आणि मका यांच्या उत्कृष्ट बियांचे उत्पादन करते. गंगा कावेरी प्रायव्हेट लिमिटेड विद्यमान बाजारपेठेतील आपला हिस्सा वाढवत आहे व नवीन व प्रगतीशील तंत्रज्ञानाचा वापर करून नवीन उत्पादनांसह वाढवत आहे. गंगा कावेरी सीड्स प्रायव्हेट लिमिटेडने भारतातील कृषी व्यवसाय क्षेत्रातील एक महत्त्वाची संस्था म्हणून स्वतःची स्थापना केली आहे

4) क्लॉज व्हेजिटेबल सीड्स प्रायव्हेट लिमिटेड : Clause Vegetable seeds Pvt. Ltd.

क्लॉस व्हेजिटेबल सीड्स (इंडिया) प्रायव्हेट लिमिटेड ही एक आंतरराष्ट्रीय कंपनी आहे जी उत्तम दर्जाच्या भाजीपाला बियाणांचे उत्पादन व शाश्वत विकासामध्ये अडकलेली आहे. त्याचे मुख्यालय हैदराबाद, तेलंगणा, 6-1-20/2, वॉकर टॉवर, न्यू भोईगुरा व सिकंदराबाद-500025-आंध्र प्रदेश येथे आहे.

मका बियाणे किंमत

सिंजेन्टा शुगर 75 मधु मका (1 किलो) बियाणे
₹2650      ₹3880( 32% सूट )
प्रति युनिटचे मुल्यसर्व कर लागू

महत्वाचे गुणधर्म:

पेरणीचा हंगाम

वर्षभरासाठी

पेरणीची पद्धत

पेरणे

पेरणीचे अंतर

रांगेतील अंतर : 2 फूट; दोन रोपांतील अंतर : 1 फूट

अतिरिक्त वर्णन

गोड दूधयुक्त चव असलेले दुधाळ पांढऱ्या रंगाचे दाणे.

विशेष टिप्पणी

येथे दिलेली माहिती फक्त संदर्भासाठी आहे. विशेषत: म्हणजे मातीचे प्रकार व वातावरणाच्या बदलावर अवलंबून असते. उत्पादनाची माहिती जाणून घेण्यासाठी व वापरण्यासाठी त्यावर लावलेले लेबल व पत्रकात दिलेल्या उत्पादनाचे पूर्ण तपशील व दिशादर्शक लक्षपूर्वक पाहा!

FAQ:
1)मक्याची कोणती जात सर्वोत्तम आहे?
MAS 09P – अपवादात्मक स्टार्च सामग्रीसाठी शिफारस केली आहे. मॅडोनियास – आणखी एक अगदी सुरुवातीचा मका, त्यात स्टार्चचे प्रमाणही खूप जास्त आहे. MAS 16B – विशेषतः उच्च सायलेज उत्पन्नासाठी शिफारस केली जाते; खूप चांगला मुक्काम-हिरवा

2)मका पासून काय काय तयार होते?
मक्यापासून स्टार्च, पॉप कॉर्न (लाह्या), पोहे, तेल, भरड व ग्लूटेन सारखे पदार्थ तयार होता. मक्यामध्ये कर्बोदके, प्रथिने, स्निग्ध व खनिज पदार्थ उत्तम प्रमाणात असतात

3)मका पीक किती दिवसात येते?
सुधारित जाती
संकरित जाती – एफएच 3211, एफक्‍युएच 4567. 2. मध्यम कालावधीत पक्व होणाऱ्या जाती (90-100 दिवस) – कोरडवाहू, बागायती व थोड्याशा लेट पेरणीसाठी.

4)मक्यामध्ये कोणते खत वापरले जाते?
मका पिकांमध्ये वाढत्या हंगामात स्फुरद आणि पोटॅशियम (पोटॅशियम) खतांचा अल्प प्रमाणात वापर होतो. फॉस्फरस (P) वापर 0.6 kg P205/q धान्य आहे आणि पोटॅश (K) ग्रहण 0.5 kg K20/q धान्य आहे.

गाई-म्हशी ना कमी दूध देण्याचे कारण काय?

दही खाण्याचे फायदे कोणते आहेत ?

अश्वगंधा संपूर्ण माहिती, केसांसाठी किती आहे उपयुक्त बघा

कीटकनाशक उत्पादक कंपन्यांना गृह आणि सहकार मंत्रीचा मोठा झटका,  अॅग्रो केमिकल उद्योजक अस्वस्थ का झालेत

बचत गट सुरु करत आहात जाणून घेवू या प्रक्रिया