बटाटा

बटाट्याचा उगम भारतात झाला नाही. दक्षिण अमेरिकेतील अँडीज पर्वत रांगेत असलेल्या टिटिकाका तलावाजवळ त्याचा जन्म झाला. हे समुद्रसपाटीपासून सुमारे 3,800 मीटर उंचीवर वसलेले आहे. भारतात बटाट्याला प्रोत्साहन देण्याचे श्रेय वॉरन हेस्टिंग्स यांना जाते, जे 1772 ते 1785 पर्यंत भारताचे गव्हर्नर जनरल होते.

बटाटा (Batata) जगातील सर्वात महत्वाचे व मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाणारे अन्न. या भाजीचा उगम दक्षिण अमेरिकेमध्ये झाला, आता जगभर उगवला जातो. या सुपर व्हेजचे वैज्ञानिक नाव सोलॅनम ट्यूबरोसम एल आहे जे “भाज्यांचा राजा” म्हणून ओळखले जाते.

बटाटा हे सर्वात किफायतशीर अन्न आहे व गरीब पुरुषांचे मित्र मानले जाते. भारतात बटाट्याची एक खास ओळख आहे व बहुतेक लोक हा स्वादिष्ट पदार्थ खातात. त्यामुळे भारतीय लोकांमध्ये याला खूप मागणी आहे. त्याचमुळे देशात 300 वर्षांहून अधिक काळ बटाट्याची शेती केली जात आहे. परिणामी, तांदूळ, गहू व मका नंतर हे चौथे महत्त्वाचे अन्न पीक आहे.

बटाटा लागवड

आपण कोणत्याही पिकाची लागवड करताना स्थानिक भौगोलिक हवामान, जमिनीची प्रत, पिकाचे वाण, पाण्याचे नियोजन ईत्यादी गोष्टी महत्त्वाच्या असतात. त्यानुसार निविष्ठांचा वापर बदलतो. आपण ज्या भागात राहात आहात, त्या भागातील कृषी विद्यापीठातील संबंधित शास्त्रज्ञांचा सल्ला घेऊन त्याप्रमाणे लागवडीचे नियोजन करावे.

बटाटा लागवड कधी व कशी करावी?

बटाट्याची लागवड खरीप हंगामात जून, जुलै महिन्यात करतात आणि रब्बी हंगामात ऑक्टोंबर, नोव्हेंबर महिन्यात करतात.
बटाटे चांगले पोसण्यासाठी थंड म्हणजे 18 – 21 अंश तापमान अनुकूल असते. कमी पावसाच्या भागात बटाट्याची शेती चांगल्या प्रकारे करता येते. कुफ्री चंद्रमुखी, कुफ्री जवाहर, कुफ्री अशोका, कुफ्री ज्योती, कुफ्री लवकर, कुफ्री व सिंधुरी या बटाट्याच्या सुधारित जाती आहेत. बियाणे 2.5 ते चार सें.मी. आकाराचे व 25 – 40 ग्रॅम वजनाचे व प्रति हेक्‍टरी 25 ते 30 क्विंटल वापरावे.
बियाणे (बटाट्याच्या फोडी) प्रक्रियेसाठी 1.5 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून बियाणे बुडवून लागवड करावी.

 

बटाटा खते

पूर्वमशागतीच्या वेळी हेक्‍टरी 25 – 30 टन चांगले कुजलेले शेणखत जमिनीत मिसळावे. पिकाला 100 ते 120 किलो नत्र, 80 किलो स्फुरद व 80-100 किलो पालाश प्रति हेक्‍टरी देणे आवश्‍यक आहे. त्यापैकी अर्धे नत्र, स्फुरद व पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे आणि राहिलेले अर्धे नत्र लागवडीनंतर 25 ते 30 दिवसांनी सरीत टाकून नंतर मातीचा भर द्यावा.

बटाटा पाणी व्यवस्थापन

1)लागवडीनंतर पिकाला लगेच हलके पाणी द्यावे. त्यानंतर चार ते सात दिवसांनी पाणी द्यावे. पाणी देताना वरंबे दोनतृतीयांश पाण्यात बुडतील व जमीन ओलसर राहील अशा प्रकारे द्यावे.
2)आंतरमशागत व मातीची भर देणे- लागवडीनंतर 25 ते 30 दिवसांनी खुरपणी करून शेत स्वच्छ ठेवावे व राहिलेली खताची मात्रा देऊन मातीची भर द्यावी. दुसऱ्यांदा मातीची भर 55 ते 60 दिवसांत द्यावी.

3)बटाट्यास थोडे- थोडे व कमी अंतराने पाणी देणे फायद्याचे ठरते. लागवडीनंतर साधारणतः 25 – 30 दिवसांनी जमीन वाफशावर असताना बटाटा पिकाच्या वरंब्यास भर द्यावी. कारण, या वेळी जमिनीखाली लहान आकाराचे बटाटे लागलेले असतात, ते मातीने चांगले झाकल्यास व जमिनीत खेळती हवा राहिल्यास झाडांची वाढ जलद व चांगली होते, बटाटे उघडे राहत नाहीत. वरंबा भरभक्कम होण्यासाठी आणि भरपूर माती लागण्यासाठी बटाट्याच्या दोन ओळींतून रिजर चालवावा.

4)या पिकास एकूण 500 ते 700 मि.मी. पाण्याची आवश्‍यकता असते. कमी कालावधीच्या (80 दिवस) जातींना कमी, तर जास्त कालावधीच्या (120 दिवस) जातींना जास्त पाणी पाहिजे . या पिकाला उपलब्धतेच्या 60 % ओलावा जमिनीत असेल त्या वेळी पाणी द्यावे.

●बटाटा पिकाच्या संवेदनक्षम अवस्था

1) रोपावस्था : ही अवस्था लागवडीनंतर 25 – 30 दिवसांनी येते. या वेळी जमिनीत पुरेशी ओल नसेल तर पिकाची वाढ चांगली प्रकारे होत नाही. तसेच, बटाट्याच्या मुळांच्या वाढीवर अनिष्ट परिणाम होतो.
2) स्टेलोनायझेशन : या अवस्थेत बटाटे तयार होण्यास सुरवात होते. ही अवस्था लागवडीनंतर 45 – 60 दिवसांनी येते. या अवस्थेत पाण्याचा ताण बसल्यास बटाट्यांची संख्या, आकार कमी होतो आणि उत्पादन खूपच कमी येते.
3) बटाटे मोठे होण्याची अवस्था : ही अवस्था लागवडीनंतर 70 – 75 दिवसांनी प्राप्त होते. या अवस्थेत पाण्याच्या कमतरतेमुळे बटाटे खूप लहान राहतात, त्यामुळे उत्पादन घटते.

•बटाटा तुषार सिंचन फायदेशीर

अवर्षणप्रवण क्षेत्रातील मध्यम खोल जमिनीत बटाट्याच्या अधिक उत्पादनाकरिता आणि अधिक नफा मिळविण्याकरिता रब्बी बटाट्याची लागवड तुषार सिंचनाखाली करावी. याकरिता तुषार सिंचनाद्वारे 25 मि.मी. बाष्पीभवन झाल्यावर (5 ते 8 दिवसांनी) 35 मि.मी. पाणी प्रत्येक पाळीस द्यावे. या पद्धतीमुळे आपण पिकाच्या गरजेनुसार पाणी देऊ शकतो व त्यामुळे पिकाची वाढ जोमदार होते, बटाटे चांगले पोसतात, तणांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. जमिनीत नेहमीच वाफसा स्थिती राहत असल्याने पिकास दिलेली सर्व खते पूर्णपणे उपलब्ध होतात आणि उत्पादनात वाढ होते.
मध्यम प्रतीची, मिश्रित पोयट्याची आणि उत्तम पाण्याचा निचरा होणारी जमीन या पिकासाठी जास्त चांगली असते. भारी, चिकण किंवा पाणथळ जमिनीची निवड करू नये, कारण या जमिनी पाणी धरून ठेवतात. परिणामी, लागवड केलेला बटाटा अथवा बटाट्याच्या फोडी (बियाणे) लागवडीनंतर ताबडतोब कुजण्याची किंवा सडण्याची शक्‍यता असते. रब्बी हंगामात 15 ऑक्‍टोबर – 15 नोव्हेंबर दरम्यान लागवड करावी, त्यामुळे डिसेंबर व जानेवारीच्या थंडीचा बटाटे पोसण्यास चांगला उपयोग होतो आणि अधिक उत्पादन मिळते. पिकास माती परीक्षणानुसार खतांची मात्रा द्या.

●बटाटा लागवडीमुळे होणारे रोग :

बटाटा पिकाचे तुषार रोगामुळे सर्वाधिक नुकसान होते. ब्लाइट रोगाचे दोन प्रकार आहेत, लवकर येणारा अनिष्ट व उशीरा येणारा. लवकर अनिष्ट परिणाम डिसेंबरच्या सुरुवातीला होतो, तर उशीरा अनिष्ट परिणाम डिसेंबरच्या उत्तरार्धात ते जानेवारीच्या सुरुवातीस होतो. यावेळी बटाटा पिकावर उशीरा तुषार रोगाचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो.

●बटाटा किती दिवसात उगवतो?

बटाट्याचे पीक ९o ते १oo दिवसात तयार होते.

बटाटा खाण्याचे फायदे:

बटाटा ही आपल्या देशातील अशाप्रकारची भाजी आहे, जी कोणत्याही भाजीसोबत वापरता येते. त्यामुळे बटाट्याला भाज्यांचा राजा म्हटलं जातं. बटाट्याचे विविध पदार्थ खूप स्वादिष्ट असतात. मग आलू टिक्कीची देशी चव असो अथवा आलू टिक्की बर्गरची विदेशी चव असो. आल्लू हा प्रत्येक खाद्यपदार्थात टेम्परिंग एजंट म्हणून काम करतो.
बटाटे खाल्ल्याने तुम्ही आपल्या आरोग्याशी संबंधित इतर अनेक समस्यांपासून आराम मिळवू शकता. यात फॉस्फरस, पोटॅशियम व मॅग्नेशियम सारखे घटक असतात जे हृदयरोग, उच्च रक्तदाब व शरीरातील तणावापासून संरक्षण करण्यास मदत करतात.बटाट्यामध्ये पोटॅशियम चांगल्या प्रमाणात आढळतं. यामध्ये फायबर देखील असतं. त्यामुळे रक्तदाब नियंत्रणात राहतो. बटाट्याचे सेवन पचनासाठीही फायदेशीर आहे. तसंच याच्यामुळे कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी होते.

बटाटा चिप्स

घरी बनवलेल्या बटाट्याच्या चिप्सला तपकिरी होण्यापासून कसे वाचवायचे?
चिप्स चांगल्या प्रकारे धुवून , आम्ही पृष्ठभागावरील साखर काढून टाकू शकतो जी खूप लवकर तपकिरी होईल किंवा अगदी जळू शकेल. चिप्सचे तुकडे करा, नंतर त्यांना थंड पाण्याने आंघोळ द्या, त्यांना आंदोलन करा व पाणी स्वच्छ होईपर्यंत एक किंवा दोनदा बदला.
बटाटा उत्पादनात चीन व रशियानंतर भारताचा तिसरा क्रमांक लागतो. भारतात हे विशेषतः उत्तर प्रदेशात घेतले जाते. ,
झारखंड हे भारतातील सर्वात मोठे बटाटा उत्पादक राज्य आहे. झारखंड राज्याचे एकूण क्षेत्रफळ ७९,७१० किमी आहे, त्यापैकी ४२.२१ हेक्टर क्षेत्र बटाट्याच्या उत्पादनासाठी आहे. राज्यांमध्ये दरवर्षी ६५९.६१ टन बटाट्याचे उत्पादन होते.

FAQ:

1)भारतातील बटाट्यासाठी कोणते शहर प्रसिद्ध आहे?
भारताच्या उत्तर प्रदेश राज्यातील आग्रा शहर बटाटा उत्पादनासाठी ओळखले जाते व त्याला “भारताचा बटाटा बाऊल” म्हणून संबोधले जाते. आग्रामध्ये सुपीक माती व योग्य हवामानासह अनुकूल कृषी परिस्थिती आहे, ज्यामुळे ते बटाटा लागवडीसाठी योग्य आहे.

2)बटाटा सालीचे फायदे कोणते?
उत्तर-त्याची साले केसांचा रंग काळा ठेवतील.बटाट्याची साले पाण्यात उकळून थंड होऊ द्या व या पाण्याचा वापर शॅम्पूनंतर केस धुण्यासाठी केल्याने केसांना चमक व चमक येते.

3)बटाट्यात कोणता अन्नघटक असतो
उत्तर-बटाट्यामध्ये प्रथिने, चुना, फाँस्फरस या सारखी खनिजे, ब व क जीवनसत्वे भरपूर प्रमाणात असतात. बटाट्याचा उपयोग खाद्य पदार्थाशिवाय अनेक उद्योगधंद्यात मोठ्या प्रमाणात होतो.

5 लाख विमा आयुष्यमान भारत कार्डमुळे होतो तुम्हालाही होतो का हा फायदा?

सार्वजनिक वितरण प्रणाली(Public Distribution System) पारदर्शक कशी बनवता येईल?

रब्बी पिकाला लागणारे हवामान आणि हंगामाबद्दल माहिती घेवूया

शेतीसाठी उत्तम आहे हा पर्याय-आवळा हे पिक लावा आणि लखपती व्हा !

100% बहुगुणी पीक सोयाबीन,शेतकऱ्यांना करतो मालामाल