विजयादशमीला केव्हा करावी पूजा, 2023 मध्ये येतील शेतकऱ्यांना सोन्याचे दिवस
विजयादशमी 2023 पुजेचा मुहूर्त23 ऑक्टोबर 2023 रोजी विजय मुहूर्त दुपारी 01.58 ते 02.43 पर्यंत आहे. त्याच दिवशी दुपारी पूजेची वेळ दुपारी 01.13 ते 03.28 पर्यंत आहे. या दोन शुभकाळातच शस्त्रपूजा केली जाते. तर श्रवण नक्षत्राचा आरंभ हा 22 ऑक्टोबर रोजी संध्याकाळी 06 वाजून 44 मिनिटांनी सुरु होणार आहे.
दसरा हा साडे तीन मुहूर्तांपैकी एक मुहूर्त आहे . नवरात्र झाल्यावर दहाव्या दिवशी विजयादशमी /सीमोलांघन ( दसरा ) उत्सव साजरा केला जातो. या सणाच्या दिवशी पाटी पुस्तके धन शस्त्रे यांची पूजा केली जाते. याच दिवशी देवीच विसर्जन केले जातं .
2023 मध्ये आयुधा पूजा 23 ऑक्टोबर रोजी होणार आहे व ती शस्त्रे व साधनांच्या पूजेशी समानार्थी आहे . नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी हा उत्सव होतो व पुढील दिवशी, विजया दशमी म्हणून ओळखले जाते, भविष्यातील वापरासाठी साधने गोळा केली जातात.
विजयादशमी पूजाविधि:
•शमी पूजा
शमी पूजा पारंपारिकपणे राजे व योद्धे (क्षत्रिय) करतात. या दिवशी लोक त्यांच्या शहराच्या ईशान्य दिशेला असलेल्या शमीच्या झाडाची पूजा करतात. शमीचे झाड न मिळाल्यास या दिवशी अष्टमंतक वृक्षाची पूजासुद्धा करता येते.
• अपराजिता पूजा
विजयादशमी ला होणाऱ्या अपराजिता पूजेचा एक भाग म्हणून देवी अपराजिताची पूजा केली जाते. जीवनाच्या विविध पैलूंमध्ये यश मिळावे यासाठी प्रार्थना केली जाते. रावण व त्याच्या राक्षसी सैन्याशी लढण्यासाठी लंकेला जाण्यापूर्वी प्रभू रामाने अपराजिताची पूजा केली होती अशी आख्यायिका आहे.
नवरात्रीमध्ये नवमी तिथीला आयुधा पूजा केली जाते. बहुतेक वेळा हे नवरात्रीच्या काळात महानवमीला येते. आयुधा पूजेला शास्त्रपूजा व अस्त्र पूजा असेही म्हणतात. ऐतिहासिकदृष्ट्या आयुध पूजेचा अर्थ शस्त्रांची पूजा करण्यासाठी होता परंतु सध्याच्या स्वरूपात सर्व प्रकारच्या साधनांची पूजा त्याच दिवशी केली जाते.
विजयादशमी, ज्याला दसरा असेही म्हणतात, हा एक प्रमुख हिंदू सण आहे जो भगवान राम साजरा करतो व त्याच्याकडून व रावणाकडून महत्त्वाचे धडे शिकवतो. या शुभ दिवशी, लोकांना पूजा, हवन व मंत्र जप करताना इतरांबद्दल वाईट बोलणे व तामसिक अन्न सेवन टाळण्याचा सल्ला दिला जातो.
विजयादशमीला आपट्याची पाने वाटण्यामागचे शास्त्र काय आहे?
दसरा हा साडे तीन मुहूर्तांपैकी एक मुहूर्त आहे . नवरात्र झाल्यावर दहाव्या दिवशी विजयादशमी ( दसरा ) उत्सव साजरा केला जातो.या सणाला पाटी पुस्तके धन शस्त्रे यांची पूजा केली जाते. याच दिवशी देवीच विसर्जन केलं जातं . या दिवशी अनेक शुभ घटना घडल्या आहेत. या दिवशी देवीने महिषासुराचा वध केला श्रीरामाने रावणावर विजय मिळवला. पंच पांडवांनी अज्ञावास संपताच शमीच्या झाडावर ठेवलेली शस्त्रे काढून घेतली. विराटच्या गायी पळविणाऱ्या कौरवावर विजय मिळवला. या दिवशी शस्त्र पूजा तसेच सिमोलांघन केले जाते. पूर्वी युद्धावरून विजय मिळवून आल्यावर विजयत्सव साजरा केला जायचा सोन वाटले जायचे त्याची आठवण म्हणून आता नातेवाईक मित्रांना आपट्यांची पाने सोने म्हणून वाटतात . तसेच अनेक इतर कथासुद्धा याच्याशी संबंधित आहेत.
नवरात्रीमध्ये देवीच्या नऊ वेगवेगळ्या रूपांची आराधना होते, ज्यांना त्यांच्या वैशिष्ट्यांमुळे “नव दुर्गा ” म्हणून संबोधतात
1)शैलपुत्री
पहिले रूप आहे-शैलपुत्री.शैल म्हणजे पाषाण व पुत्री म्हणजे कन्या,मुलगी.देवीच्या या रुपाची आराधना केल्याने आपल्यामध्ये पाषाणाप्रमाणे अढळ प्रतिबद्धता येते.
2)ब्रह्मचारिणी
ब्रम्हचर्यामुळे सामर्थ्य प्राप्त होते आणि ब्रम्हचर्याला एक विशिष्ट अर्थ देखील आहे , “आपले अस्तित्व अनंत आहे याची जाणीव सदोदित ठेवणे,आपण म्हणजे केवळ शरीर नाही तर आपण ज्योती स्वरूप आहे” या सजगतेसह जीवन जगत असाल तेंव्हा तुम्ही ब्रम्हचर्यात असता.
3)चन्द्रघंटा
नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी चंद्रघंटा या देवीच्या रुपाची आराधना केली जाते.या रुपामध्ये देवीला चंद्राच्या आकाराच्या घंटांनी युक्त दागिने परिधान केले जाते .चंद्राचा संबंध मानवी मनाशी आहे व घंटेचा ध्वनी मनाला त्वरित वर्तमान क्षणात घेऊन येते.चंद्राच्या कलांप्रमाणे मन देखील सतत आकुंचित प्रसारित होत असते.
4)कूष्माण्डा
कुष्मांड म्हणजे कोहळा. कोहळ्यात खूप बिया असतात व प्रत्येक बी मध्ये अनंत कोहळे निर्माण करण्याची क्षमता असते.हे पुनरुत्पादनाचे,निर्मितीचे व अनंत अस्तित्वाचे निदर्शक आहे.
5)स्कंदमाता
स्कंदमाता ही कार्तिकेयाची माता आहे.बाल कार्तिकेयासोबत सिंहावर आरूढ असे तिचे रूप आहे. हे शौर्य व करुणेचे द्योतक आहे.सिंह शौर्याचे द्योतक आहे तर देवी साक्षात करुणेची मूर्ती आहे.
6)कात्यायनी
देवीचे मातृत्वाचे वैशिष्ट्य दर्शवणारे हे रूप आहे जिच्यामध्ये संगोपनाचे व निगा राखण्याचे गुण आहेत.कुमारिका चांगल्या वर प्राप्तीसाठी हिची आराधना करतात.विवाह म्हणजे संरक्षण,वचनबद्धता, सहजीवन व आपलेपणा.हि देवी नातेसंबंधामध्ये गरजेच्या या उच्च गुणांची प्रतिक आहे.
7 )कालरात्रि
काल म्हणजे वेळ,समय.काळामध्ये या विश्वामधील सारे काही सामावले आहे व काल सर्वाचा साक्षी आहे.रात्री म्हणजे गाढ विश्रांती,शारीरिक, मानसिक व आत्म्याची गाढ विश्रांती.विश्रांती शिवाय आपण ताजेतवाने होऊ शकतो कां?कालरात्री म्हणजे पुन्हा कार्यक्षम होण्यासाठी मिळवलेली विश्रांती.
8)महागौरी
गौर म्हणजे गोरा,सफेद.सफेद रंग शुद्धतेचे प्रतिक आहे.शुद्धता निरागसतेमधून येते.महागौरी म्हणजे विद्वत्ता व निरागसता यांचा मिलाफ.महागौरीच्या आराधनेने ती आपल्याला जीवनाबाबतचे उच्च ज्ञान प्रदान करते.
9)सिद्धिदात्री
जी सर्व सिद्धी देते ती सिद्धीधात्री.जे हवे आहे,जे गरजेचे आहे त्याची इच्छा उठण्यापूर्वी, मागण्यापूर्वी व अपेक्षेपेक्षा,गरजेपेक्षा ज्यादा मिळणे म्हणजे ‘सिद्धी’.साधकाला अध्यात्मिक मार्गावर विविध सिद्धी प्राप्त होत असतात.जर त्यांचा गैरवापर केला किंवा त्यांच्या मागे धावाल तर त्या नाहीशा होतील.
विजयादशमीला/सीमोलांघनला आपण वाहनांची पूजा का करतो?
वाईटावर चांगल्याचा विजय: रामायण या हिंदू महाकाव्यातील राक्षस राजा रावणावर भगवान रामाच्या विजयासाठी दसरा साजरा केला जातो. या दिवशी वस्तूंची साफसफाई व पूजा करणे हे वाईटावर चांगल्याचा विजय व एखाद्याच्या जीवनातील अशुद्धता काढून टाकण्याचे प्रतीक आहे .
विजयादशमीला कोणत्या देवीची पूजा केली जाते?
नवरात्र हा नऊ दिवसांचा उत्सव आहे ज्यामध्ये देवी दुर्गेच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते. संपूर्ण भारतात हिंदूंनी मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जाणारा हा सर्वात महत्त्वाचा सण आहे.
खालीलपैकी कोणते पूजेचे उत्तम वर्णन करते?
हिंदू उपासनेचे वर्णन व सारांश देणारा सर्वोत्कृष्ट शब्द म्हणजे पूजा, ज्याचा अर्थ आदर, श्रद्धा किंवा उपासना असा होतो. बहुतेक-सर्व नसल्यास-हिंदूंच्या घरी लहान वेद्या असतात ज्यावर ते वेगवेगळ्या देवतांचे प्रतिनिधित्व करणारी चित्रे व /किंवा पुतळे ठेवतात, ज्यांना कुटुंब विशेषत: समर्पित आहे.
मध्यरात्री पूजा करू शकतो का?
होय. खरं तर मंदिरात शेवटची आरती कधी कधी मध्यरात्री उशिरा केली जाते . शिवरात्री, जन्माष्टमी व दिवाळी हे सण रात्री साजरे केले जातात. तांत्रिक पूजेचे काही प्रकार जसे तांत्रिक हनुमान पूजा, काली पूजा इत्यादी फक्त रात्रीच केल्या जातात.
विविध राज्यांमध्ये विजयादशमी कसा साजरा केला जातो?
कर्नाटकात दसरा साजरा करण्याचा हा सर्वात अनोखा मार्ग आहे. एक परेड देखील आयोजित केली जाते ज्यामध्ये देव, देवी, राक्षस व कल्पित नाटके सादर केली जातात . कुर्गच्या शांत वातावरणात, भारताच्या कर्नाटक राज्यात मडिकेरीचा दसरा मोठ्या प्रमाणावर साजरा केला जातो.
विजयादशमी हा नवरात्रीचा भाग आहे का?
अश्विन किंवा अश्विना महिन्यात (ग्रेगोरियन कॅलेंडरमध्ये, सहसा सप्टेंबर-ऑक्टोबर) नवरात्री 9 दिवसांपेक्षा जास्त असते. हे सहसा 10 व्या दिवशी दसरा (ज्याला विजयादशमी देखील म्हणतात) उत्सवाने समाप्त होते .
विजयादशमी कशी साजरी करू?
भारताच्या उत्तर भागात, दसरा हा एक प्रमुख सण आहे, जिथे राम लीला केली जाते व मोठ्या संख्येने लोक या जत्रेचे साक्षीदार होण्यासाठी सहभागी होतात, दसऱ्याच्या दिवशी, रावण, मेघनाद व कुंभकरण या तीन पुतळ्यांचे दहन केले जाते. कुटुंबांनी एकत्र येऊन उत्सव साजरा करण्याचीही ही वेळ आहे.
विजयादशमीला नवीन वाहन खरेदी करता येईल का?
दसऱ्याचा संबंध नवीन किंवा नव्या सुरुवातीशी आहे. लोक सोन्याचे दागिने, वाहने, फ्लॅट, घरे, उपकरणे इत्यादी खरेदी करतात . सोन्याचा संबंध देवी लक्ष्मीशी आहे व असे मानले जाते की ते स्वतःसाठी चांगले भाग्य व समृद्धी आणते. काही लोक हा दिवस व्यवसाय सुरू करण्यासाठी शुभ मानतात.
विजयादशमीला उत्सवासाठी कोणते ठिकाण प्रसिद्ध आह?
राजस्थानमधील कोटा हे दसरा मेळ्यासाठी ओळखले जाते. दसऱ्याच्या दिवशी सकाळपासूनच राजवाड्यात धार्मिक कार्यक्रम होतात. मग राजा व राजघराण्यातील इतर सदस्य रंगीत मिरवणुकीत जत्रेच्या मैदानात जातात.
विजयादशमीला चांगली की वाईट?
दशमी तिथी ही एक शुभ तिथी आहे. हा दिवस नवीन पुस्तक किंवा धर्मग्रंथाचे प्रकाशन, कोणत्याही पदासाठी शपथविधी समारंभ आयोजित करणे, एखाद्या ठिकाणाचे उद्घाटन, नवीन प्रकल्प सुरू करणे, नवीन नोकरी सुरू करणे, नवीन वाहन किंवा कपडे खरेदी करणे या सर्व क्रिया करता येतात. या दिवशी हाती घेतले.