बचत

बचतीचा पूर्ण अर्थ काय?

बचत म्हणजे खर्च केल्यानंतर उरलेली रक्कम आणि इतर जबाबदाऱ्या कमाईतून वजा केल्या जातात . बचत हे पैसे दर्शवते जे अन्यथा निष्क्रिय आहे आणि गुंतवणुकीमुळे अथवा उपभोगासाठी खर्च केले जात नाही. बचत खाती अतिशय सुरक्षित आहेत परंतु परिणामी ते खूप कमी दर देतात.

बचतीमध्ये खर्च केल्यानंतर उरलेल्या रकमेचा समावेश होतो. सेवानिवृत्ती, मुलाचे महाविद्यालयीन शिक्षण, घर अथवा कारचे डाउन पेमेंट, सुट्टी अथवा इतर अनेक उदाहरणे यासारख्या जीवनातील विविध उद्दिष्टे अथवा आकांक्षांसाठी लोक बचत करू शकतात.

1)बचत खाती

बचत खाते दैनंदिन खर्चासाठी आवश्यक नसलेल्या परंतु आणीबाणीसाठी उपलब्ध असलेल्या रोख रकमेवर व्याज देते. ठेवी आणि पैसे काढणे ऑनलाइन, फोन, मेलद्वारे अथवा प्रत्यक्ष बँक शाखेत अथवा एटीएमद्वारे केले जाते. बचत खात्यांवरील व्याजदर कमी असतात परंतु ते चेकिंग खात्यांपेक्षा जास्त असतात. सर्वोत्तम बचत खाती सामान्यतः ऑनलाइन आढळू शकतात कारण ते जास्त व्याज दर देतात.

2)चेकिंग खाते:

चेक लिहिण्याची अथवा तुमच्या खात्यातून काढलेली डेबिट कार्ड वापरण्याची क्षमता देते. चेकिंग खाते इतर बँक खात्यांपेक्षा कमी व्याज दर देते आणि त्यापैकी बरेच जण चेकिंग ग्राहकांना व्याज देत नाहीत. तथापि, त्या बदल्यात, खातेधारकांना कमी अथवा कोणतेही मासिक शुल्क नसताना उच्च तरल आणि सुलभ निधी मिळतो.

3)मनी मार्केट खाती

मनी मनी एकाउंट (MMA)हे बँक अथवा क्रेडिट युनियनमधील व्याज देणारे खाते आहे . एमएमए सहसा नियमित पासबुक बचत खात्यांपेक्षा जास्त व्याज दर देतात आणि चेक लेखन आणि डेबिट कार्ड विशेषाधिकार देखील समाविष्ट करतात. हे प्रतिबंधांसह देखील येऊ शकतात जे त्यांना नियमित तपासणी खात्यापेक्षा कमी लवचिक बनवतात.

4)ठेव प्रमाणपत्रे (सीडी)

ठेव प्रमाणपत्रे (सीडी) उच्च व्याज दराच्या बदल्यात विशिष्ट कालावधीसाठी रोख प्रवेश मर्यादित करते. ठेवीची मुदत तीन महिने ते पाच वर्षांपर्यंत असते; मुदत जितकी जास्त असेल तितका जास्त व्याजदर. CD मध्ये लवकर पैसे काढणे दंड आहेत जे मिळवलेले व्याज पुसून टाकू शकतात, म्हणून संपूर्ण मुदतीसाठी पैसे सीडीमध्ये ठेवणे चांगले.५6तुम्हाला तुमची गुंतवणूक वाढवायची असेल तर सर्वोत्कृष्ट सीडी रेटसाठी खरेदी करणे महत्त्वाचे आहे.

●बचत कशी करावी?

आपल्या स्वत:ला पैसे वाचवण्याची सवय तर पाहिजेच सोबत कुटुंबातील इतर सदस्यांना ही सवय लावावी. योग्य तिथे खर्च करावा व योग्य तिथे पैसे वाचवावे. घरातील मुलांनाही लहानपणापासूनच फालतू खर्च व बचत याबद्दल स्पष्टीकरण द्यावे. पैशांची बचत केल्यास भविष्‍यात अडचणींना सामोरा जाण्यापासून वाचता येऊ शकते .

●पैशाचे महत्त्व जाणून घ्या

सर्वांना पैशाचे महत्त्व जाणून घेणे खूप गरजेचे आहे. कुटुंबातील सर्वांना समजावून सांगा की तुम्ही जे पैसे कमवत आहात ते फक्त सर्वांच्या भविष्यासाठी आहे आणि हे पैसे मिळवण्यासाठी खूप मेहनत घ्यावी लागते. त्यामुळे हुशारीने व योग्य ठिकाणीच खर्च केले पाहिजे.

●गरज नसलेल्या वस्तूंची खरेदी थांबवावी

अनेकदा मॉल अथवा मार्केटमध्ये गेल्यावर आपण अनावश्यक वस्तू खरेदी करतो, एकीकडे यामुळे फालतू खर्च होतो, तर दुसरीकडे अशा सवयी वाईट असतात. अशा परिस्थितीत जेव्हा मुले एखाद्या गोष्टीबद्दल खूप हट्ट करत असले अथवा आपलं ही मन उगाचच नको त्या वस्तूंकडे जात असेल तेव्हा त्याकडे दुर्लक्ष करण्यात काही गैर नाही.

●पैसे वाचवण्याची सवय लावा

पैसे आपल्याकडे आल्या आल्या खर्च होत असतील तर लहान मुलांप्रमाणेच पिगी बँक खरेदी करुन त्यात पैसे टाकण्याची सवय देखील लावू शकता. अथवा एक ठराविक दिवशी ठराविक पैसे फिक्स करण्याची सवय लावा.

◆प्राधान्यक्रम ठरवा

तुम्हाला आवडणारी प्रत्येक गोष्ट विकत घेऊ शकत नाही. जर तुम्हाला छंद आणि गरजेपैकी एक निवडायची असेल तर प्राधान्यक्रम ठरवा.

बचत का करावी:

बचत ही एक सवय म्हणूनही वित्तीय नियोजनासाठी उपयोगी ठरते याच बचतीतून व्याज मिळते. भविष्यातील गरजांचे नियोजन करता येते, काही अत्यावश्यक/आकस्मिक खर्चासाठी तरतूद करता येते व संपत्तीमध्ये वृद्धी होण्यासाठीही बचतीचा उपयोग होतो. बचतीचे गुंतवणुकीत रूपांतर झाल्यास आर्थिक उद्दिष्ट्ये साध्य करणे सोपे होते .

पोस्टाच्या बचत योजना:

चला तर मग, भारतीय टपाल खात्याच्या प्रमुख बचत योजना बघूया .

राष्ट्रीय बचत मुदत ठेव योजना …

राष्ट्रीय बचत मासिक उत्पन्न योजना …

ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना …

महिला सन्मान बचत योजना (महिला सन्मान पत्र) …

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी खाते …

सुकन्या समृद्धी योजना …

किसान विकास पत्र …

राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र

पोस्टाच्या बचत योजना फायदे:

समाजातील प्रत्येक वर्गासाठी पोस्ट ऑफिस अनेक योजना राबविते. जोखीम मुक्त व उच्च परताव्याच्या योजनेच्या तुम्ही शोधात असाल तर पोस्टाची ही योजना तुमच्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते. पोस्ट ऑफिसच्या या योजनेत तुम्हाला बँक FD पेक्षा जास्त दराने व्याज मिळते.

1)आकर्षक व्याजदर
Post Office वरिष्ठ नागरिक बचत खाते योजनेत आकर्षक व्याजदर दिला जातो. या योजनेवर वार्षिक ८.२ टक्के व्याज मिळत असून तुमच्या घरी ज्येष्ठ नागरिक असेल व चांगल्या परताव्यासह सुरक्षित गुंतवणूक करायची असेल तर तुम्ही या पोस्ट ऑफिस योजनेत गुंतवणूक करू शकता.
2)जास्तीत जास्त गुंतवणूक
पोस्ट ऑफिस वरिष्ठ नागरिक बचत खाते योजनेत फक्त १००० रुपयांमध्ये जेष्ठ नागरिक खाते उघडू शकतात व जास्तीत जास्त ३० लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणूक करता येते. या योजनेवर सध्या ८.२ % दराने वार्षिक व्याजाचा लाभ देण्यात येत आहे. त्याच वेळी, देशातील सर्वात मोठी बँक SBI ज्येष्ठ नागरिकांना पाच वर्षांच्या मुदत ठेवीवर (FD) ७.५०% व्याज देत आहे म्हणजेच या योजनेत ज्येष्ठ नागरिक बँक एफडीपेक्षा जास्त व्याजाचा लाभ घेऊ शकतात.
3)आयकर सवलतीचा लाभ
Post Office ज्येष्ठ नागरिक योजनेत ८० सी अंतर्गत सूट मिळत आहे. म्हणजेच दीड लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणूक करून तुम्हाला कर सूट मिळू शकते. मात्र, तुम्हाला व्याजावर कर भरावा लागेल.

बचत आणि गुंतवणूक:

एखाद्या व्यक्तीच्या अथवा संस्थेच्या खर्चापेक्षा अधिक असलेले उत्पन्न म्हणजे बचत, असा सर्वसाधारण हिशेब केला जातो. उत्पन्नातून खर्च वजा जाता उर्वरित रक्कम (शिल्लक) म्हणजे बचत, असे समजले जाते. वैयक्तिक दृष्टीने हे बरोबर असले तरी व्यावसायिक/उद्योजकांच्या दृष्टीने या शिलकीस नफा असे म्हटले जाते.

या नफ्यातील काही भाग पुढील गुंतवणुकीसाठी वापरला जाऊ शकतो. तर व्यक्तिगत बचतीमधील saving बराचसा हिस्सा गुंतवणूक म्हणून वापरला जाऊ शकतो. बचत का करावी? बचत म्हणजे आजच्या उपभोगाचा त्याग करून भविष्यासाठी तरतूद, असा ही अर्थ होतो. बचत (saving ) ही एक सवय म्हणूनही वित्तीय नियोजनासाठी उपयुक्त ठरते. याच बचतीतून व्याज मिळते. भविष्यातील गरजांचे नियोजन करता येते, काही अत्यावश्यक/आकस्मिक खर्चासाठी तरतूद करता येते व संपत्तीमध्ये वृद्धी होण्यासाठीही बचतीचा उपयोग होतो. बचतीचे गुंतवणुकीत रूपांतर झाल्यास आर्थिक उद्दिष्ट्ये साध्य करणे सोपे होते .

भाववाढीचा परिणाम वाढत्या किंमतीमुळे गुंतवणुकीचे मूल्य घसरू ( कमी होऊ )शकते. म्हणजे जरी व्याज/लाभांश या माध्यमातून परतावा मिळाला तरी देखील तो महागाईच्या तुलनेत कमी असेल, तर गुंतवणुकीच्या मूल्यात घसरण झाल्याचेच लक्षात येते. उदा. बँकेमध्ये एका व्यक्तीचे एक लाख रूपये डिपॉझिट आहे, त्या व्यक्तीला प्रचलित दराप्रमाणे दरवर्शी रूपये नऊ हजार व्याज अपेक्षित आहे. परंतू भाववाढीचा दर जर दहा टक्के असेल, तर मिळणारे व्याज हे वाढत्या खर्चामुळे अपुरे वाटेल, शिवाय भाववाढीमुळे एक लाख रूपये या मूल्याचे गेल्यावर्षीपेक्षा एक वर्षानंतर मूल्य घसरेल, ती गोष्ट वेगळीच.

गुंतवणुकीच्या पारंपरिक पर्यायांमध्ये दुर्देवाने भाववाढीचा फटका सहन करण्याची क्षमता कमी असल्याचे दिसत आहे . त्यामुळेच अलिकडच्या काळात रिअल इस्टेट, बाँड‍्स, शेअर्स, यासारख्या हस्तांतरणीय पर्यायांचा विचार गुंतवणूकदारांकडून केला जातो आहे. प्रत्येकाच्या लेखी गुंतवणुकीचा अर्थ वेगवेगळा असू शकतो. उदा. सोन्यामध्ये केलेली गुंतवणूक एखाद्या गुंतवणूकदारासाठी मुलीच्या लग्नाची तरतूद असू शकेल, तर दुसऱ्यासाठी सोन्याचे भाव वाढल्यानंतर त्यातून नफा कमविण्याची संधीसुद्धा असू शकेल.

गुंतवणूक केली जाते, तेव्हा गुंतवणूकदार भांडवलवृद्धी, सुरक्षितता, भाववाढीवर मात आणि कर बचत या उद्दिष्टांचा प्रामुख्याने विचार करतो. याबरोबरच काही अल्पकालीन आणि काही दीर्घकालीन उद्दिष्टांचा विचारही गुंतवणूक करताना केला जातो. बचतीच्या माध्यमातून गुंतवणूक केली जाते, तेव्हा व्यावहारिक, काळजीपूर्वक तसेच कालसुसंगत अशा गुंतवणुकीच्या पर्यायांचा विचार करणे आवश्यक असते. गुंतवणूक आणि व्यवसाय उत्पन्नाचे खर्च व शिल्लक असे 2 भाग केले तर शिल्लक हा व्यावसायिकांसाठी नफा असतो. या नफ्यातून केलेली गुंतवणूक भविष्यात अधिक उत्पन्न मिळवून देणारी असू शकते अथवा भविष्यातील वाढते खर्च भागविण्याची तरतूद करणारी सुद्धा असू शकते.

व्यावसायिकांना वाढते खर्च (विशेषतः भाववाढीमुळे होणारे) भागविण्याकरिता गुंतवणुकीचा निश्चितपणे उपयोग होतो. काही व्यावसायिक मात्र गुंतवणुकीच्या वित्तीय पर्यायांपेक्षा आपल्या व्यवसायातील मालमत्ता वाढविण्यासाठी अधिक प्रयत्नशील असतात, ज्याचा त्यांना निश्चितपणे उत्पन्न वाढविण्यासाठी उपयोग होतो.

गुंतवणूक व सट्टा खरी गुंतवणूक ही प्रामुख्याने दीर्घकालीन असावी. परंतू आजकाल उपलब्ध झालेले पर्याय आणि आक्रमक विपणन कौशल्यामुळे गुंतवणूकादारांना भूलवून टाकणारे अल्पकालिन, अति अल्पकालिन गुंतवणुकीचे पर्याय पद्धतशीरपणे पसरविले जात आहेत. याच अल्पकालिन पर्यायांमुळे विशेषतः डे ट्रेडिंग अथवा शॉर्ट सेल सारख्या पर्यायांमुळे शेअरबाजारातील गुंतवणुकीला काही विश्लेषकांकडून सट्टा बाजार म्हटले जाऊ लागले आहे.

गुंतवणूकदाराने मात्र अल्पकालिन नफ्याच्या मागे न जाता आपल्या दीर्घकालिन उद्दिष्टांचा पाठपुरावा केला, तर बँकेतील ठेवी असोत, म्युच्युअल फंड असो अथवा शेअरबाजारातील गुंतवणूक असो, यातून निश्चितपणे उद्दिष्टांची पूर्तता होऊ शकतो. अन्यथा अल्पकालामध्ये कदाचित ‘अचानक धनलाभ’ होईल अथवा ‘अचानक धननाश’ सुद्धा होईल. परंतू दीर्घकालिन विचार करता गुंतवणूक लाभदायकच ठरेल.

काळे मिरी आरोग्यासाठी आहेत फायदयाचे जाणून घ्या

रब्बी पिकाला लागणारे हवामान आणि हंगामाबद्दल माहिती घेवूया

शेतीसाठी उत्तम आहे हा पर्याय-आवळा हे पिक लावा आणि लखपती व्हा !

100% बहुगुणी पीक सोयाबीन,शेतकऱ्यांना करतो मालामाल

काळे मिरी आरोग्यासाठी आहेत फायदयाचे जाणून घ्या